Είναι σημαντικό να μάθετε έγκαιρα προειδοποιητικά σημάδια και σκανδαλισμούς, ώστε να μπορείτε να αναζητήσετε βοήθεια όταν τη χρειάζεστε. Η αναζήτηση εξωτερικής βοήθειας δεν είναι σημάδι αδυναμίας.
Η κατάθλιψη, ακόμη και σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να αντιμετωπιστεί με φαρμακευτική αγωγή ή ψυχοθεραπεία (θεραπεία ομιλίας). Όσο νωρίτερα λαμβάνετε θεραπεία, τόσο πιο αποτελεσματική είναι.
Στρες
Το άγχος συχνά περιγράφεται ως αίσθημα υπερέντασης ή εκτός ελέγχου. Είναι αλήθεια ότι οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται αγχωμένοι από καθημερινά γεγονότα, όπως το να κάνουν ένα τεστ, να καβγαδίζουν με ένα αγαπημένο τους πρόσωπο ή να βρίσκονται στην παρουσία ενός ξένου. Κατά τη διάρκεια αυτών των στιγμών, το σώμα ανταποκρίνεται στην αντιληπτή απειλή πλημμυρίζοντας τον εγκέφαλο με ορμόνες που μας προετοιμάζουν να πολεμήσουμε ή να φύγουμε. Οι ορμόνες του στρες είναι ο λόγος που μπορεί να έχουμε «πεταλούδες στο στομάχι», να έχουμε γρήγορο καρδιακό παλμό, να αναπνέουμε ρηχά ή να ιδρώνουμε. Το άγχος μπορεί να προκαλέσει ακόμη και σωματικές αλλαγές, όπως κατασταλμένο ανοσοποιητικό σύστημα και έλκη στομάχου.
Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι στην κατάθλιψη από άλλους, παρά το γεγονός ότι αντιμετωπίζουν παρόμοιους στρεσογόνους παράγοντες. Οι λόγοι για αυτό διαφέρουν από άτομο σε άτομο και πιστεύεται ότι είναι αποτέλεσμα τόσο ψυχολογικών όσο και βιολογικών παραγόντων.
Οι ψυχολογικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τις πεποιθήσεις ενός ατόμου σχετικά με το πώς πρέπει να αντιμετωπίζονται οι στρεσογόνοι παράγοντες, όπως το σχετικό μέγεθος της πρόκλησης ή αν είναι προσωρινή ή ανυπέρβλητη και η ικανότητα να αντιμετωπίσει την κατάσταση. Η προοπτική ενός ατόμου για τη ζωή, όπως ο βαθμός στον οποίο πιστεύει ότι τα πράγματα είναι εκτός ελέγχου του, παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στον προσδιορισμό της ανοχής του στο στρες.
Βιολογικά, το άγχος είναι ένα φυσιολογικό και υγιές μέρος της ανθρώπινης εμπειρίας, αν είναι ελεγχόμενο. Το σώμα χρησιμοποιεί το άγχος για να μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε και να ξεπεράσουμε κινδύνους, όπως ένας αλιγάτορας που κρύβεται στο βάλτο ή ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα που σε αναγκάζει να στρίψεις την τελευταία στιγμή. Αλλά όταν το άγχος γίνεται χρόνιο, μπορεί να οδηγήσει σε μια ποικιλία σωματικών προβλημάτων, όπως αύξηση βάρους, υψηλή αρτηριακή πίεση και καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος.
Μια πρόσφατη μελέτη από ερευνητές του Χάρβαρντ διαπίστωσε ότι τα άτομα με υψηλότερα επίπεδα αντιλαμβανόμενου ελέγχου στη ζωή τους είχαν λιγότερες πιθανότητες να αναπτύξουν μακροχρόνια συμπτώματα Covid από εκείνους που ένιωθαν ότι είχαν ελάχιστο ή καθόλου έλεγχο. Οι ερευνητές θεώρησαν ότι αυτή η διαφορά οφείλεται στην επίδραση διαφορετικών νευροδιαβιβαστών μονοαμίνης, στη γενετική διάθεση και στο ιστορικό δυσμενών εμπειριών της παιδικής ηλικίας στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων, που όλα εμπλέκονται στην κατάθλιψη.
Γενεσιολογία
Η γενετική συμβάλλει στον κίνδυνο εμφάνισης κατάθλιψης, αλλά είναι δύσκολο να εντοπιστεί ένα μεμονωμένο γονίδιο ή ένα σύνολο γονιδίων που αυξάνουν τις πιθανότητες ενός ατόμου να εμφανίσει κατάθλιψη. Γνωρίζουμε ότι η κατάθλιψη εμφανίζεται συχνά στις οικογένειες. Αλλά γνωρίζουμε επίσης ότι το οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης ενός ατόμου δεν είναι τόσο ισχυρό όσο άλλες ιατρικές ασθένειες, όπως η χορεία του Huntington ή η κυστική ίνωση, όπου υπάρχει μια ενιαία, σαφώς καθορισμένη γενετική μετάλλαξη. Αυτό δείχνει ότι πολλαπλά γονίδια που αλληλεπιδρούν μεταξύ τους με ειδικούς τρόπους μπορεί να ευθύνονται για τους οικογενειακούς δεσμούς με την κατάθλιψη.
Ακόμα κι έτσι, μελέτες διδύμων και άλλων πανομοιότυπων ομάδων δείχνουν ότι τουλάχιστον το 40%-50% του κινδύνου ενός ατόμου για κατάθλιψη οφείλεται στα γονίδιά του. Αυτό είναι αρκετά υψηλότερο από την κληρονομικότητα που εκτιμάται για τις περισσότερες ψυχιατρικές διαταραχές, αλλά απέχει ακόμα πολύ από την εύρεση ενός γονιδίου ή γονιδίων που προκαλούν κατάθλιψη.
Μια πηγή νέων θεωριών για τη γενετική προέρχεται από ένα νέο πεδίο που ονομάζεται επιγενετική, το οποίο περιγράφει πώς οι περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν τα γονίδιά μας χωρίς να αλλάξουν τις αλληλουχίες DNA τους. Για παράδειγμα, μελέτες δείχνουν ότι το στρες της πρώιμης ζωής αυξάνει την κληρονομικότητα της ευθύνης για κατάθλιψη. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι τα στρεσογόνα γεγονότα αλλάζουν τη λειτουργία μιας περιοχής του εγκεφάλου που ονομάζεται πλευρική χαμπενούλα, η οποία ρυθμίζει τη διάθεση. Μελέτες του φαρμάκου κεταμίνη, το οποίο χρησιμοποιείται για τη θεραπεία της κατάθλιψης, έχουν βρει ότι μειώνει τη δραστηριότητα έκρηξης σε αυτή την περιοχή του εγκεφάλου.
Άλλοι παράγοντες που μπορεί να επηρεάσουν την ευπάθεια ενός ατόμου περιλαμβάνουν την ηλικία και το φύλο. Οι γυναίκες έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πάθουν κατάθλιψη, αν και οι επιστήμονες δεν είναι σίγουροι γιατί συμβαίνει αυτό. Μπορεί να εμπλέκονται ορμονικές αλλαγές σε διαφορετικές περιόδους της ζωής. Ή, μπορεί οι γυναίκες να είναι λιγότερο πιθανό να αναζητήσουν θεραπεία για την κατάθλιψή τους λόγω του στίγματος που σχετίζεται με προβλήματα ψυχικής υγείας.
Η κατάθλιψη είναι επίσης πιο συχνή στους λευκούς από ό,τι σε άλλες φυλές. Δεν είναι ξεκάθαρο γιατί συμβαίνει αυτό, αν και μπορεί να οφείλεται στο ότι οι λευκοί είναι πιο πιθανό να λάβουν διάγνωση κατάθλιψης και να έχουν πρόσβαση σε θεραπεία. Μελέτες έχουν επίσης δείξει ότι ο σεξουαλικός προσανατολισμός ενός ατόμου μπορεί να επηρεάσει την πιθανότητα να διαγνωστεί με κατάθλιψη.
Προσωπικότητα
Η προσωπικότητα είναι ο τρόπος που σκέφτεσαι, αισθάνεσαι και ενεργείς που σε διακρίνει από όλους τους άλλους. Είναι ο τρόπος που αντιμετωπίζεις το άγχος, τη χαρά, τα συναισθήματα και τα σωματικά ένστικτα. Η προσωπικότητα επηρεάζει επίσης τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνεστε και ανταποκρίνεστε στον κόσμο γύρω σας.
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι προσωπικοτήτων, γι’ αυτό δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι που να είναι ακριβώς ίδιοι. Η προσωπικότητα ενός ατόμου αναπτύσσεται με την πάροδο του χρόνου, αλλά επηρεάζεται επίσης από τα γονίδιά του και το περιβάλλον. Αυτός είναι ο λόγος που τα αδέρφια μπορεί να μοιάζουν πολύ μεταξύ τους, ακόμα κι αν έχουν μεγαλώσει σε διαφορετικά μέρη και συνθήκες.
Μερικοί άνθρωποι είναι πιο επιρρεπείς στην κατάθλιψη από άλλους. Οι ερευνητές δεν είναι σίγουροι γιατί, αλλά υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η γενετική παίζει ρόλο. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι μόνο και μόνο επειδή κάποιος έχει οικογενειακό ιστορικό κατάθλιψης δεν σημαίνει ότι θα το πάθει σίγουρα. Υπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου, όπως σημαντικές αλλαγές στη ζωή, τραύμα ή μια ιατρική ασθένεια που μπορούν επίσης να αυξήσουν τις πιθανότητες εμφάνισης κατάθλιψης.
Η πανδημία προκάλεσε πολλούς στρεσογόνους παράγοντες που αύξησαν τον κίνδυνο κατάθλιψης, συμπεριλαμβανομένων των οικονομικών ανησυχιών, της απομόνωσης λόγω περιορισμένων εργασιακών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, φόβου μόλυνσης ή θανάτου για τους ίδιους ή τους αγαπημένους τους και εξάντληση από τη φροντίδα άρρωστων συγγενών. Οι διαφορές φύλου και φυλής είναι επίσης ένας παράγοντας στον τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η κατάθλιψη. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι άνδρες είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν κατάθλιψη από τις γυναίκες, κάτι που θα μπορούσε να οφείλεται στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν και αντιλαμβάνονται τους στρεσογόνους παράγοντες ή στο πώς κινητοποιούν τους πόρους τους για να ξεπεράσουν τις προκλήσεις.
Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι οι γυναίκες μπορούν να μιλήσουν καλύτερα για τα συναισθήματά τους από τους άνδρες και μπορεί να είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν βοήθεια για την κατάθλιψη. Οι άνδρες από την άλλη, μπορεί να μην αναγνωρίζουν τα συμπτώματα της κατάθλιψης και ως εκ τούτου να αναζητούν θεραπεία λιγότερο συχνά.
Η υγιεινή διατροφή βοηθά επίσης στη μείωση του κινδύνου κατάθλιψης. Μια διατροφή πλούσια σε φρούτα, λαχανικά, δημητριακά ολικής αλέσεως, ψάρια, γαλακτοκομικά χαμηλής περιεκτικότητας σε λιπαρά και ελαιόλαδο σχετίζεται με χαμηλότερο κίνδυνο για κατάθλιψη, ενώ μια δίαιτα πλούσια σε κόκκινα κρέατα, ζαχαρούχα επιδόρπια και επεξεργασμένα δημητριακά συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο. Ανάλογα με τη σοβαρότητα της κατάθλιψης και τις ατομικές σας ανάγκες, μπορεί να συνιστάται ψυχοθεραπεία ή φαρμακευτική αγωγή για θεραπεία.
Περιβάλλον
Η βιολογική έρευνα για την κατάθλιψη έχει δείξει ότι υπάρχει σίγουρα μια γενετική συνιστώσα, αλλά οι παράγοντες κινδύνου δεν σταματούν εκεί. Υπάρχει επίσης μια σειρά από περιβαλλοντικά προβλήματα που μπορούν να επηρεάσουν εάν κάποιος κινδυνεύει να αναπτύξει τη διαταραχή. Αυτά περιλαμβάνουν το οικογενειακό ιστορικό και τα χαρακτηριστικά της ιδιοσυγκρασίας που κάνουν ορισμένα άτομα πιο επιρρεπή στην επίδραση των συμπτωμάτων του στρες και της κατάθλιψης.
Για παράδειγμα, τα άτομα με ένα χαρακτηριστικό της προσωπικότητας που τους κάνει επιρρεπείς σε καταστροφές ή να κυριεύονται από το άγχος διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για κατάθλιψη από άλλους. Ομοίως, τα άτομα που είναι φυσικά επιρρεπή σε αυτοκριτική ή αρνητισμό είναι πιο πιθανό να πάθουν κατάθλιψη μετά από μια σημαντική απώλεια ή τραύμα, όπως ο θάνατος ενός αγαπημένου προσώπου ή το θύμα ενός βίαιου εγκλήματος.
Οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι για την ψυχική υγεία περιλαμβάνουν επίσης χημικούς ρύπους και φυσικές καταστροφές. Είναι γνωστό ότι επηρεάζουν τη χημεία του εγκεφάλου και αυξάνουν την ευπάθεια κάποιου στην κατάθλιψη. Μη χημικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες όπως το παιδικό τραύμα, το μακροχρόνιο στρες και οι διαμάχες στις σχέσεις μπορούν επίσης να αυξήσουν τον κίνδυνο κατάθλιψης.
Ομοίως, οι άνθρωποι που ζουν σε περιοχές με λιγότερη πρόσβαση σε καθαρό νερό και αποχέτευση είναι πιο ευάλωτοι στην κατάθλιψη από εκείνους που ζουν σε πιο πλούσιες χώρες. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν αυτά τα άτομα παλεύουν με οικονομικές ανησυχίες ή εάν έχουν άλλες οικογενειακές και προσωπικές συνθήκες που συμβάλλουν στο άγχος.
Τέλος, η έλλειψη εκπαίδευσης ή απασχόλησης συνδέεται με υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για νεαρούς ενήλικες και εφήβους που δεν βρίσκονται στην εκπαίδευση, την απασχόληση ή την κατάρτιση (NEET). Απαιτούνται επιτυχείς παρεμβάσεις για την αντιμετώπιση των εμποδίων στη φοίτηση και τη συμμετοχή στο σχολείο για να μειωθεί ο αριθμός των νέων που δεν σημειώνουν καλή πρόοδο στη μάθησή τους. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω της συνεργασίας μεταξύ τοπικών, περιφερειακών και εθνικών κυβερνήσεων και εταίρων, συμπεριλαμβανομένων φιλανθρωπικών οργανώσεων, κοινοτικών ομάδων, τοπικών επιχειρήσεων και γονέων.
*Το άρθρο στο self.gr δεν παρέχει ιατρικές συμβουλές: Οι πληροφορίες είναι ενημερωτικές και δεν λαμβάνεται υπόψιν το ατομικό ιστορικό και οι ιδιαιτερότητες που υπάρχουν στα χαρακτηρηστικά του κάθε ατόμου. Για οποιοδήποτε σύμπτωμα συμβουλέψου/ενημερώσου από τον προσωπικό σου γιατρό.
